ڕۆژی زمانی دایک

ڕۆژی زمانی دایک 

گفتوگۆی: ژینۆ عەبدولڵا

لەڕۆژی جیهانی زمانی دایكدا، پڕۆفیسۆری یاریدەدەر دكتۆرە مهاباد كامل عەبدولڵا، مامۆستای بەشی كوردی سكوڵی زمان لە زانكۆی سلێمانی، ئاماژە بە گرنگی و بایەخی زمانی دایك و هەرەوەها كاریگەری زانینی زمانی دایك لەلای منداڵ و كەی پێویستە فێر بێت و لایەنی سلبی و ئیجابی زانینی زمانی دووەم لە لای منداڵ و چەند تەوەرێكی تر ئەم چاوپێكەوتنە مان لە گەڵ ئەنجامدا؟

س\ئایا دیاریكردنی ڕۆژێك بۆ زمانی دایك گرنگیەكەی لە چیدایە؟
لە بەنگالی رۆژهەڵاتی كۆماری بەنگلادیشی ئێستا، پێش جیابوونەوەی لە پاكستان حكومەتی ناوەندی پاكستان لە رۆژئاوای پاكستان لە زمانی (محمد علی جناح)ەوە، لە كۆبوونەوەی 21/ئازار/1948 رایگەیاند، كە زمانی ئۆردوو زمانی فەرمی وڵاتە، لەگەڵا ئەوەی، كە زمانی كەمینەو چینێكی تایبەت بوو، ئەمە بوو بە سەرەتای پەرچەكرداری بەنغالیەكان لەساڵی 1950-1952 خۆپیشاندانیان لە بەنغالی رۆژهەڵاتدا بەرپاكرد، دواتر بزوتنەوەكەیان بە (بزوتنەوەی زمانەوانی بەنغالی) ناسرا. پۆلیسی پاكستان بەرامبەر خۆپیشاندەران چەكیان بەكارهێناو بە ئاگر وەڵامی خۆپیشاندەرانیان دایەوە، لە ئاكامدا پێنج خوێندكار لە كۆلیژی پزیشكی لە دەكای پایتەختی بەنگلادیش شەهیدكران.
ئەم رووداوە بوو بەهۆی ئەوەی، كە حكومەتی ناوەندی ناچار بكات، كە وەك زمانی ئاڵوگۆڕو پەیوەندیكردن دان بە زمانەكەیاندا بنێت. شایەنی باسە لەبەردەم كۆلیژی پزیشكی ئەو وڵاتەدا مۆنۆمێنتی (شەهید منار)یان بۆ كرا.
لە 17/1/1999 ەوە لەدوای پێشنیاری بەنگلادیش رێكخراوی یۆنسكۆ بڕیاری دا ئەو رۆژە ببێتە رۆژی زمانی دایك و لە 28 وڵاتدا ئاهەنگی بۆ بگێڕێت.
ئیدی لەو رۆژەوە یۆنسكۆ لەپێناو پاراستنی جۆراوجۆری رۆشنبیری‌و جۆراوجۆری زمان ئەم یادە دەكاتەوە.

س\ بە شێوەیەكی گشتی چۆن زمان دەناسێنی؟زمان بریتیە لەو دیاردەیەی، كە وەك رەگەزێك بۆ پەیوەندیكردن بەكاردەهێنرێت، رەگەزێكی سەرەكی رۆشنبیرییەو ئامرازێكە بۆ پاراستنی رۆشنبیری نەتەوەكان‌و گواستنەوەی ئەو رۆشنبیرییە لە نەوەیەكەوە بۆ نەوەیەكی تر.
زمان یەكێكە لە هۆكارە سەرەكیەكانی گەشەكردنی مناڵا، تەنها رێگەیە بۆ فێربوون لە پەروەردەداو بە زمان دەچێتە ناو چالاكی‌و ژیانی كۆمەڵایەتییەوە، نەك تەنها ئاستی ژیری‌و رۆشنبیری گەورەكان دەستنیشان دەكات، بەڵكو مناڵانیش بە زمان ئاستەكانیان لە رووی زیرەكی‌و ژیرییەوە جیادەكرێتەوە.
ئەركی زمان تەنها پێدانی زانیاری‌و گواستنەوەی هەستەكان نییە، بەڵكو دەبێتە هۆی وروژاندنی بیرو ئایدیای نوێ‌، پاڵنەرێكە بۆ جوڵاندن‌و بیركردنەوە، سروشتێكە بۆئەوەی زیاتر بیرو هۆش بكرێتەوە. 

س\ كەواتە لێرەوە دەكرێت، پێناسەی زمانی دایكمان بۆ بكەیت؟یەكێك لەو بابەتانەی كە زمانەوانی كۆمەڵایەتی گرنگی پێدەدات، زمانی دایكە:
چەمك‌و پێناسەی زمانی دایك:
مرۆڤ كە لەدایك دەبێت هەوڵدەدات پەیوەندییەكانی خۆی لەگەڵا دەوروبەردا رێكبخات، ئەم پەیوەندییەش سەرەتا بەهۆی گریانەوەیە، بەرەبەرە بەپێی قۆناغەكان زمانی دەپژێت بە زمانی دایك، كە ئەو زمانەیە منداڵا یەكەمجار لە خێزاندا وەریدەگرێت، زمانی (یەكەم، زگماك، لەدایكبوون،خۆماڵی، شیری)یشی پێ‌ دەوترێت،ئەم زاراوانە سینۆنیمن، لە زانستی زمانی دەروونیدابەكاردەهێنرێن بۆ فێربوونی ئەوزمانەی منداڵ سەرەتا وەریدەگرێت، ئەویش دەبێت بە یەكێك لە قسەپێكەرانی زمانەكە، زمانی دایك لە زاراوەكانیتر گونجاوترە، چونكە دایك نزیكترین كەسە لە ساواوە.
 زۆرجار وارێكدەكەوێت، كە منداڵا دوو زمان وەربگرێت‌و بەكاریبهێنێت، ئەگەر دایك‌و باوك دوو زمانی جیاوازییان هەبێت، ئەوا بە ناچاری دوو زمانی یەكەم وەردەگرێت، چونكە  منداڵا توانستی فێربوونی كراوەیەوەو لە توانایدایە چەندین زمان فێرببێت‌و وەربگرێت.
زمان وەرگرتن، پڕۆسەیەكە بەهۆیەوە مرۆڤ توانای وەرگرتن و تێگەشتن بەدەست دەهێنێت، زمان بەرهەمدەهێنێت لە شێوەی ڕستەدا، كەهەڵگری ناوەڕۆكە، دواتر تێگەیشتن دێتە ئاراوە، كە بەرهەمی ڕێكخستنی فۆڕم و واتای وشەكانە، هەریەك لەو وشانەش خاوەنی زانیاری تایبەتن.

س\منداڵ لە كەیەوە پێویستە  فێری زمانی دایك بێت؟ئەو زمانەی منداڵا لە خێزاندا وەریدەگرێت جیاوازە لەو زمانەی كە لە خوێندنگە فێری دەبێت، هەندێكجار جیاوازییەكە زۆر كەمەو كێشە دروست ناكات، بەڵام ئەگەر زمانی دایك‌و زمانێك – زارێكی – جیاواز بوو، ئەوا منداڵا لەكاتی فێربوونی زمانی دووەمدا بۆشایی زمانیی لەنێوان زمانی یەكەم‌و دووەمدا بۆ دروست دەبێت.
یۆنسكۆ (UNISCO) جەختی لەسەر ئەوە كردۆتەوە كە زمانی دایك گرنگی تایبەتی هەیە، بۆیە چەندین راپۆرت‌و كۆنفرانس‌و كۆڕو كۆبوونەوەی ئەنجامداوە بە مەبەستی رزگاركردنی زمانەكان لە مردن‌و پارێزگاریكردنیان. 
پەرلەمانی ئەوروپاش لە 4/10/2006 بڕیاریدا زمانی قوتابخانە زمانی دایك بێت، هەموو كەسێكیش مافی ئەوەی هەبێت زمانەكانی تر فێرببێت، چونكە ئارەزووی فێربوون بۆ زمانی دووەم پێویستە، بەڵام بە ئارەزووی خۆی بێت‌و زۆركردنی سیاسی‌و كۆمەڵایەتی تێدا نەبێت.
وەرگرتنی زمانی دایك سروشتییەو زۆركردنی تێدا نییە، منداڵا لە خێزانەكەیەوە وەریدەگرێت‌و پێویستی بە خوێندن نییە، بەڵام زمانی دووەم ئەو زمانەیە كە لە گەورەییدا (واتە دوای خێزان) وەریدەگرێت، یاخود فێریدەبێت.
خێزانەكان (دایك‌و باوك) منداڵەكانیان دەنێرنە ئەو خوێندنگایانە كە خوێندن تیایاندا بە زمانی دووەمە بەتایبەتی ئینگلیزی، رۆشنبیری ئەو زمانە وەردەگرن‌و گرنگی پێدەدەن، نەك تەنها زانست‌و زانیاری ئەو زمانە وەردەگرن، بەڵكو خورەوشت‌و كەلتوری زمانەكەش وەردەگرن.

س\مەسەلەی زانینی دوو زمان لای منداڵ گاریگەری هەیە لە سە ر زمانی دایك؟خوێندن بە زمانی دووەم لە سەرەتاكانی تەمەندا بەتایبەتی پێش (9) ساڵی كاریگەری خراپی بۆ سەر زمانی دایك هەیە، پسپۆڕان ئەوە دووپاتدەكەنەوە كە خوێندن بە زمانی دووەم دوابخرێت بۆ تەمەنی دوای (9) ساڵی واتە چوارەمی بنەڕەتی لەپێناو پاراستنی زمانی دایكدا.
لێكۆڵەرەكان ئەوەیان دەرخستووە، كە خوێندن لە سەرەتادا بە زمانی دووەم كاریگەری خراپی لەسەر كەسایەتی منداڵا هەیەوبە پێچەوانەوە خوێندن بە زمانی دایك یارمەتی دەدات لە بنیاتنانی كەسایەتی و سەركەوتنی خوێندندا.
چۆمسكی ئەوە دووپاتدەكاتەوە، كە خوێندن بە زمانی دایك ئەنجامی باشی دەبێت لە رووی دەروونی‌و كۆمەڵایەتی‌و پەروەردەییەوە، چونكە كەمتر رووبەڕووی تەنگەژەی رۆشنبیری دەبێتەوە، دەبێتە هۆی بەهێزبوونی هەستكردن بە بەهای خۆی‌و هەستكردن بە شوناسی نەتەوەیی، پێویستە گرنگییەكی تەواو بە فێربوونی زمانی دایك بدرێت چونكە:
1-مێشكی منداڵا لەژێر كاریگەری دەوروبەریدایەو وەك تەزووی كارەبا ئەو دەوروبەرە بە مێشكی مناڵا دەگات.
2-منداڵا بۆ گەشەكردنی پێویستی بە سۆزو خۆشەویستی دایك‌و باوك هەیە، ئەو سۆزو خۆشەویستیەش بە زمانی دایك دەگاتە منداڵا.
3-منداڵا لە سكی دایكەوە هەست بە زمانی دەكات، توانای ئەوەی هەیە دەنگی دایكی لە كەسانی دیكە جیابكاتەوە،هەر لە سەرەتاوە دەنگەكان تۆماردەكات ولەیەكیان دەدات.
4-دەنگی دایكی‌و سۆزو خۆشەویستی وای لێدەكات بەتواناتربێت لە بیركردنەوەو فێربووندا، ئەمەش كاردەكاتە سەر مێشكی منداڵا.

س\لایەنی ئیجابی و سلبی چیە لە فێربوونی دوو زمان لە لای منداڵ چیە؟
هەندێك لە خێزانەكان لەهەندەران گرنگی زیاتر بەزمانی دووەم دەدەن، پێیان وایە، كە فێربوونی ئەو زمانە و فەرامۆشكردنی زمانی دایك، منداڵەكانیان سەركەوتوو دەكات، ئەمە لەكاتێكدایە كە زۆربەی ئەو وڵاتانە بودجەیەكی باشیان بۆ خوێندن بەزمانی دایك تەرخانكردووە، چونكە پێیان وایە زمانی دایك یەكەمەو زمانی تر بەدوایدا دێت. پێش تەمەنی شەش ساڵی منداڵ لەباوەشی گەرم و نەرمی دایكیایەتی، هەندێك جار زووتر لەم تەمەنەش منداڵ دەنێررێتە ناوەندی خوێندن، جیاواز لە ناوەندی خێزان و قۆناغێكی سەختتر لای منداڵا دەست پێدەكات، ئەویش گواستنەوەیەتی لەماڵێكی پارێزراوو سەلامەتدا بۆ خوێندنگا، كە بۆ منداڵا سەرەتایەكی قورسە لەڕووی دەروونیەوە، سەرباری ئەو بارە دەروونیە، زمانیش بارەكەی ئاڵۆزتر دەكات ئەگەر خوێندن و فێربوون تیایدا بەزمانی دووەم بێت، ڕكەبەرایەتی ئەم قۆناغە دەست پێدەكات، بۆ ئەمەش پێویستی بە فەراهەمكردنی ژینگەیەكی لەبارە.

گرنگییەكانی خوێندن بە زمانی دایك:1-زمانی دایك شوناسی نەتەوەیەو هۆكاری بەستنەوەی تاكەكانە.
2-یارمەتیدەرێكی باشە بۆ بنیاتنانی بیرو رۆشنبیری.
3-هۆكارێكی سەرەكییە بۆ رەنگدانەوەو وەرگرتنی خوو رەوشتە كۆمەڵایەتیەكانی نەتەوەیەك.
4-لەڕێی زمانی دایكەوە منداڵا دەتوانێت زیاتر خودی خۆی بناسێنێت، هەست بە ناسنامەی خۆی بكات.
5-منداڵا بە زمانی دایكی دەتوانێت، تواناكانی خۆی بچەسپێنێت‌و پەیوەندییە كۆمەڵایەتییەكان بپارێزێت.
6-خوێندن بە زمانی دایك یارمەتیدەرێكی باشە لە سەركەوتنی منداڵا لەڕووی ئەكادیمی‌و زانستیەوە، زانیارییەكان باشتر وەردەگرێت‌و دەتوانێت باشتر گوزارشت لەناخی خۆی بكات.
لەڕووی دەروونییەوە، هۆكارێكی باشە بۆ دەربڕینی هەست‌و سۆز بەرامبەر دەوروپشت‌و یارمەتیدەرێكە بۆ گەیشتن بە هاوسەنگی هۆش‌و دەروونی.


فێربوونی زمانی دووەم لە پرۆسەی فێركردندا گرنگی خۆی هەیە :-1-یارمەتیدەرێكی باشە لە سەفەرو گەشت، پەیوەندی كردن لەگەڵا كەسانی دەوروبەردا، بەتایبەتی لەكاتی بەدەستهێنانی بڕوانامەی بەرزدا.
2-ئەوكەسانەی زمانی زیاتر دەزانن، زیرەكترن لەوانەی كە تەنها زمانێك دەزانن‌و ئاسانتر دەگەنە رۆشنبیری زمانەكانی تر.
3-فێربوونی زمانی دووەم چالاكی مێشك زیاتر دەكات، یارمەتی پاراستنی دەمارەكانی مۆخ‌و مێشك دەدات.
4-یارمەتیدەرە بۆ كرانەوە بە رووی شۆڕش‌و ناسینی كەسانی ترو لە خۆدروستكردندا رۆڵێكی باڵای هەیە. 

س\ كەواتە لێرە وە ئەگەر بكرێت بۆ مان ڕوون بكەیتەوە گرفتەكانی خوێندن چیە بە زمانی دووەم؟
گرفتەكانی خوێندن بە زمانی دووەم:
لێكۆڵینەوەكان ئەوەیان دەرخستووە، كە خوێندن بە زمانی دووەم لە سەرەتادا، كاریگەری خراپی لەسەر منداڵا هەیە، كاردەكاتە سەر زمانی دایك، بۆیە زۆر لە زاناكان پێیان باشە ئەم پرۆسەیە دوابخرێت بۆ دوای (9) ساڵی لەپێناو پاراستنی زمانی دایكدا، بێگومان كە زمان ون بوو بنەچەو رەسەن ون دەبێت، زمان یەكێكە لە بنەما سەرەكیەكانی ژیان‌و بیری مرۆڤ، زمان تەمەنی درێژتر دەبێت، ئەگەر بەكارهێنانی زیاتر بێت، هەر لێرەوە چەندین گرفتی خوێندن بە زمانی دووەم دەخەینە بەرچاو:
1-فێربوونی زمانی دووەم لە سەرەتادا لای منداڵا دەبێتە هۆی هەڵوەشاندنەوەی یاسا زمانییەكانی زمانی دایك، وا لە منداڵا دەكات جارێكیتر بە یاساكانی زمانەكەی خۆیدا بچێتەوە، بەڵام لەسەر بنەمای زمانی دووەم.
2-چەندین لێكۆڵینەوە ئەوەیان سەلماندووە، كە ئەو منداڵانەی سەرەتا زمانی دووەم وەردەگرن، زمانی دایكیان كەموكوڕیی تێدەكەوێت، چونكە ناتوانێت لەیەك كاتدا دوو یاساو دوو دەستوری دوو زمان بە رێكوپێكی وەربگرێت، لەوبارەدا یەكێكیان زاڵا دەبێت، كە بە زۆری زمانی دووەمە یاخود تێكەڵیان دەكات‌و دەبێتە هۆی ناتەواوی لە یاسا زمانییەكاندا زمانی یەكەم كەل دەبێت.
3-شلایخەر (Shlaykher) پێی وایە فێربوونی زمانی دووەم هەندێك منداڵا لە داهێنان‌و بیركردنەوە دوادەخات، دەبێتە هۆی خنكاندنی زمانی دایك.
4-فێربوون بە زمانی دووەم، كێشەیەكە وا لە منداڵا دەكات، دایك‌و باوكیش پەلكێش دەكات بۆ یارمەتیدانی لە كێشەكەیداو ئەوانیش هەوڵی فێربوونی بدەن، زۆرجار تەلەفزیۆن‌و ئامێرە ئەلكترۆنی‌و یارییەكانیش بۆ چارەسەركردنی ئەم كێشەیە بەكاردەهێنن.
5-فێربوون بە زمانی دووەم دەبێتە هۆی داڕمانی توانای خوێندكارو دەركەوتنی باری دەروونی خراپ‌و كەمتوانایی لە فێربووندا. هەروەها زمانی دووەم دەبێتە ژاوەژاوێك (تشویش) و تێكەڵكردنی بیرەكان لای منداڵا، كە لە سەرەتادا تەنها یاساكان تێكدەشكێن‌و دواتر زاراوەو دەستەواژەكانیش تێكدەچن. سەرەڕای ئەوەی ئەم دیاردەیە دەبێتە هۆی داخورانی زمانی دایك، لەوانەشە لە كۆتاییدا بیمرێنێت.
بەمجۆرە، بەبێ‌ ئەوەی خۆمان ئاگاداربین، منداڵا لە دەریای زمانی دووەمدا نوقم دەبێت‌و دواجار چارەسەركردنی كارێكی ئاستەمە. نابێت ئەم كێشەیە هەروا بە سادەو ساكاری وەربگرین، چونكە هیچ نەتەوەیەك گەشە ناكات‌و پێشناكەوێت، ئەگەر زمانی دایكی نەبێت.
فێربوون بە زمانی دایك كلیلی سەركەوتنی منداڵە، بەپێچەوانەشەوە زمانی دووەم كەلێن‌و بۆشایی لە منداڵدا دروست دەكات‌و تاكەكان لەیەكتری دووردەخاتەوە.

ئەم دیاردەیە لە كوردستاندا زۆر بە خێرایی بڵاوبۆتەوە، دایك‌و باوك منداڵان دەنێرنە ئەم خوێندنگایانە، بەڵام زۆرجار ناچارییە، چونكە خوێندنگا كوردییەكان سەرەڕای بوونی پرۆگرامی باش لە هەندێك بواردا، بەڵام نەبوونی كادری پێویست‌و خراپی خوێندنگاكان لەڕووی چەندێتی‌و چۆنێتی پەروەردەییەوەو كە كاتی خوێندن نەگونجاندنی لەگەڵا كاتی كاری دایك‌و باوكدا وایان كردووە، كە منداڵا بنێرێتە ئەو خوێندنگایانە.
دەبێت ئاگاداری ئەوەبین ئەمە ئاكامی باشی نابێت، وای لێدێت زمانی دایك لە ژیانی منداڵدا دەردەچێت، وشەو زاراوەكان دەبن بە زمانی دووەم، سەرەڕای ئەوەی كە زەنگێكی مەترسیدارە، منداڵان حەزو سۆزو خۆشەویستیان بۆ زمان‌و كەلتورو رۆشنبیری‌و مۆسیقاو گۆرانیان بە زمانی دایكیان نامێنێت.
كوردستان لە قۆناغی سەرەتایی ئەم دیاردەیەدایە، پێویستە دەزگا پەیوەندیدارەكان كاربكەن بۆ چاككردنی خوێندنگا كوردییەكان لەڕووی چۆنایەتی‌و چەندایەتیەوە، گرنگی بە پرۆگرام‌و توانای زانستی‌و پەروەردەیی مامۆستایان‌و خوێندكاران بدرێت.
لە خوێندنی زمانی دووەمدا سێ‌ جۆر خوێندنگا دەستنیشاندەكرێن، كە تیایدا پلەوپایەی زمانی یەكەم‌و دووەم دەردەكەوێت، ئەوانیش:
1-ئەو خوێندنگایانەی، كە خوێندن بە زمانی دووەمە، زمانی دووەم زاڵا دەبێت بەسەر زمانی یەكەمدا، بەجۆرێك زمانەكە لە خوێندن‌و هەڵسوكەوتدا جێی زمانی یەكەم دەگرێتەوە، زمانی یەكەم دەبێتە زمانی دووەم.
2-ئەو خوێندنگایانەی، كە نیوەی پرۆگرام بە زمانی دایكەو نیوەكەی تر بە زمانی دووەم، ئەمەش كاریگەری دەروونی خراپی لەسەر خوێندكار، بەتایبەتی لە قۆناغی سەرەتاییدا دەبێت.
3-ئەو خوێندنگایانەی كە لە سەرەتاییدا پرۆگرام بە زمانی دایكە، پاشان لە ناوەندی (پۆلی حەوت بەدواوە) زمانی دووەم دەخوێنرێت. ئەمجۆرە زمانی دایك دەپارێزێت‌و منداڵەكەش لە ژاوەژاو (تشویش) دەپارێزێت، ئەم چەشنەیان لە وڵاتە پێشكەوتووەكان پەیڕەودەكرێت.

لەپێناو سەركەوتن لە فێركردنی زمانی دووەمدا، لەو ناوچانەی كە زمانی دایك زمانی ستاندەر نییە، دەبێت چەند خاڵێك رەچاو بكرێت:
1.نابێت هۆكاری سیاسی پاڵنەر بێت لە هەڵبژاردنی زمانی دووەمدا.
2.پێویستە لەكاتی فێركردندا، نەرمی بەكاربهێنرێت، فشار بەكارنەهێنرێت، بۆئەوەی ئارەزوویان بۆ زمانەكە زیاتر بێت، لەهەمان كاتدا زمانی دایكیشیان لا پیرۆزو گرنگ بێت.
3.گرنگی زمانی دووەمیان بۆ روونبكرێتەوە، فێری ئەوە بكرێن كە زمانی دووەم زمانێكی كاتیی نییە، هەرچەندە لە زۆربەی ناوچەكانی كوردستاندا، زمانی دایك بە بێ‌ بایەخ سەیردەكرێت، ئەمەش بارێكی دەروونی خراپ لای منداڵا دروست دەكات، تا وای لێ دێت زۆرجار بەربەرەكانی زمانی دووەم بكات.
4.پێویستە پەروەردە پشتگیری ئەم پرۆژەیە بكات، ژینگەیەكی لەبار دروستبكات، بۆ فێربوونی زمانی دووەم، ئەویش بە:
أ‌-هەوڵبدرێت مۆدێل‌و فێركردنی دوو زمانی گرنگی پێبدرێت.
ب‌-گفتوگۆو وەرگرتنی ڕاوبۆچوون بە كۆنفرانس‌و كۆنگرەی زانستی.
پ‌-هەوڵی تەواو بدرێت بۆ پشتگیریكردنی ئەو زمانانەی كە خەریكە لەناودەچن، بە كۆكردنەوەی داتاو تۆماركردنی هەموو ئەو زانیارییانەی كە تایبەتن بەو زارو زمانە، هەروەها لێكۆڵینەوەو كتێبی تایبەت بەو زمان‌و زارانە بنوسرێت‌و پشتگیری قسەپێكەرانی بكرێت، لەڕێگەی میدیاكانەوە بۆ مانەوەو لەناونەچوونیان.

لە كۆتاییدا دەڵێین: فێربوونی زمانی دووەم گرنگە، بەڵام دەبێت گیروگرفتی چۆنیەتی خوێندن چارەسەر بكرێت، كە كەسانی پسپۆڕ لە شوێن‌و كاتی گونجاودا ئەو زمانە بڵێنەوە، بێ‌ ئەوەی كاربكاتە سەر زمانی دایك.

::: سەرچاوە: ماڵپەڕی خاک

نووسراوه‌ له‌لایه‌ن
ڕێزمانی کوردی