جیاوازى مامۆستا له پەروه‌رده‌ى كۆن و نوێ دا ..
ئامادەکردنی :رێبەر بەختیار:دیبلۆمات مەگەزین
پێشه‌كى:
پێویسته هه‌ر مامۆستایه‌ك پێش ئه‌وه‌ى كه وانه بڵیته‌وه ده‌بێت شاره‌زاى دونیاى په‌روه‌رده‌ى هاوچه‌رخ بێت, چونكه به‌بێ شاره‌زاى له دونیاى په‌روه‌رده‌ى هاوچه‌رخ مه‌حاڵه ئامانجه په‌روه‌رده‌ییه‌كان به شێوازیكى مۆدێرنانه‌ى پۆزه‌تیڤ بێته دى كه خۆى له‌مانه‌دا ده‌بینێته‌وه (شێواز و ڕێگاكانى وانه وتنه‌وه , به‌كارهێنانى ئامرازه‌كانى فێركردن , هتد….)
له‌گه‌ڵ هه‌موو ئه‌مانه‌شدا پێویسته مامۆستا یان كه‌سى په‌روه‌رده‌كار په‌یڕه‌وى ئه‌و خاڵه جه‌وهه‌رییانه بكات كه بنه‌ماى هێنانه‌دى ئامانجه په‌روه‌رده‌ییه‌كانن له دونیا و پرۆسه‌ى په‌روه‌رده‌ى هاوچه‌رخدا .
په‌روه‌رده، پرۆسه‌ى په‌روه‌رده ، چه‌مك و پێكهاته:
په‌روه‌رده له سه‌رده‌مى شارستانییه دێرینه‌كان تاكو سه‌رده‌مى ئیستا به یه‌كێك له بنه‌ما و ناوه‌نده گرنگه‌كانى گه‌شه و پێشكه‌وتنى كۆمه‌ڵگه داده‌نرێت، هاوكات یه‌كێكه له بنیاده گرنگه‌كانى كومه‌ڵگه سه‌رده‌مى پێشكه‌وتووه‌كان، له‌به‌ر ئه‌وه‌ى كاریگه‌رى راسته‌وخۆى له سه‌ر بنیاد و ناوه‌ندى دیكه‌ى كۆمه‌ڵگه پێشكه‌وتو و سه‌رده‌مییه‌كان هه‌یه، پرۆسه‌ى په‌روه‌رده له رابردوو و ئیستادا به هه‌مو پێكهاته و جوره‌كانى ئامانجى راهێنان و پێكه‌یاندنى نه‌وه‌یه‌كى كارامه و چالاكه، بۆ ئه‌وه‌ى بتوانێت به شێوه‌یه‌كى زانستى و ئه‌قڵانى به‌شدارى له چالاكییه‌كانى ژیانى كومه‌لایه‌تیدا بكات، ئه‌گه‌ر له مێژى مرۆڤایه‌تى بڕوانین ده‌گه‌ین به‌و ڕاستییه‌ى پێشكه‌وتوترین كۆمه‌ڵگه‌ى مرۆڤایه‌تى له‌سه‌رده‌مى كۆن تاكو ئیستا ئه‌و كومه‌ڵگایانه‌ن پرۆسه‌ى په‌روه‌رده و فێركردنیان له‌سه‌ر بنه‌مایى فه‌لسه‌فه‌یه‌كى ئه‌قلانى بنیات ناوه، هاوكات به‌رده‌وام ئامانج و پلان و هه‌نگاوه‌كانى پرۆسه‌ى په‌روه‌رده‌یان هه‌موار كردوووته‌وه و به فۆڕمێكى نوێ دایانراشتووه، له‌گه‌ل تێگه‌یشتن و ویست و پێداویستیه‌كانى كۆمه‌ڵگا و سه‌رده‌مه‌كه‌دا گونجاو بێت .
مامۆستا:
په‌روه‌رده‌كراوێكى ئاماده‌كراوه بۆ په‌روه‌رده‌كردن و ئاماده‌كردنى كه‌سانى تر له ناوه‌نده ئه‌كادیمى و مه‌عریفییه‌كان به مه‌به‌ستى گه‌یاندنى زانیارییه‌كان بۆ به‌رانبه‌ره‌كه‌ى كه فێرخوازه .
په‌روه‌رده:
پروسه‌یه‌كى دیرێن و فره ڕه‌هه‌نده، میژوى به‌روه‌رده هاوتایه له‌گه‌ڵ بوونى مروڤ، له كوندا پروسه‌یه‌كى نافه‌رمى بووه، له لایه‌ن خێزانه‌وه ئاراسته كراوه، هه‌لبه‌ته خێزان ریگاو شێوازى تایبه‌تى له په‌روه‌رده‌كردنى مندالان جیبه‌جیكردووه، به پێی ئاستى تێگه‌یشتن و جیهانبینى خۆى، ره‌فتار له گه‌ل مندالأ و نه‌وه‌كانى كردووه، به‌ڵام له‌گه‌ڵ گوڕانى ئاستى تێگه‌یشتن و جیهانبینی، ئامانج و ڕیگا و شیوازه‌كانى په‌روه‌رده كردن گوڕاوه و پێشكه‌وتووه
له شارستانییه‌ته‌كانى (بابل و میسرى ) دێریندا، زیاتر گرنگى به په‌روه‌رده‌ى ئاینى و هونه‌رى په‌یكه‌رتاشى و ته‌لار سازى و فیربوونى نووسین و خوێندنى سه‌رتایى دراوه، كه‌متر گرنگى به لایه‌نى سه‌ربازى و مه‌عریفى دراوه. له شارستانییه‌كانى (هیندى و چینی ) زیاتر گرنگى به لایه‌نى مه‌عریفی و ره‌فتارى هاوڵاتیان به گشتی و چیینه ئه‌رستوكراتیه‌كان به تایبه‌تى دراوه .
له سه‌رده‌مى شارستانیه‌تى (یونانى) دیریندا، زیاتر پیشده‌كه‌وێت، به شیوه‌یه‌ك پروسه‌ى په‌روه‌رده ته‌نها تایبه‌ت نابێت به یه‌ك جینى كومه‌لگا، هه‌روه‌ها ته‌نها ئامانجى په‌روه‌رده له‌سه‌ر په‌روه‌رده‌ى ئایینى و فه‌لسه‌فی و سیاسی و سه‌ربازى له‌خۆ ده‌گرێت، هاوكات ڕیگا و شیوازى جوراوجور له پروسه‌ى په‌روه‌رده‌كردن پراكتیزه ده‌كرا .
له‌سه‌رده‌مى ناوه‌راست پرۆسه‌ى په‌روه‌رده له‌لایه‌ن پیاوانى ئاینى جیبه‌جى ده‌كرا، زیاتر ئامانجیان چه‌سپاندنى بیروڕاى ئاینى و به‌هێزكردنى ده‌سه‌لاتى كه‌نیسه بو، به‌ڵام ئه‌ورپییه‌كان له سه‌رتاى (سه‌ده‌ى هه‌ژده) گرنگى زۆریان به پرۆسه‌ى په‌روه‌رده داوه بۆ ئه‌وه‌ى بتوانن سود له زانست و زانیارى و مه‌عریفه و فه‌لسه‌فه‌ى شارستانییه‌تى یونانى و گه‌لانى خورهه‌لات وه‌ربگرن، به‌تایبه‌تى هه‌ردوو شارستانییه‌تى (یونانى و ئیسلامى) و له ئه‌نجامى ئه‌و پیشكه‌وتنانه‌ى ئه‌ورپییه‌كان پێی گه‌یشتن، چه‌ندین زانا و فه‌یله‌سوف بیرمه‌ندى وه‌ك (جان جاك رۆسۆ، فرۆبل هێربارت …..) پێگه‌یشتن، هه‌روه‌ها ئه‌م زاناو فه‌یله‌سوفانه چه‌ندین تیۆر و رێگاى وانه‌وتنه‌وه و ئاراسته‌ى په‌روه‌رده‌یان له‌سه‌ر بنه‌مای دورونى دامه‌زراند، كاریگه‌رى خێرایان له‌سه‌ر پیشخستن و چاكردنى سیسته‌مى سیاسى و كومه‌لایه‌تى و ئابوورى و په‌روه‌رده‌ی هه‌بوو.
په‌روه‌رده به‌دیدى بیرمه‌ند و زانایان:
زاناو بیرمه‌ند و فه‌یله‌سوفه‌كان پێناسه‌ى جیا جیایانكردووه بۆ چه‌مكى (مفهوم)ى په‌روه‌رده و زانست یان كردووه ، سه‌ره‌تا وه‌كو ده‌سپێك له سه‌ر وشه‌ى په‌روه‌رده (التربیه ) بۆ نمونه :
سبنسه‌ر فه‌یله‌سوفێكى به‌ریتانییه (1820_1903)ژییاوه خاوه‌نى ده‌سته واژه‌ى (مانه‌وه بۆ به‌هێزه‌كانه)، ده‌ڵێت: ((په‌روه‌رده پێك هاتووه له ئاماده‌كردنى مرۆڤ بۆ هه‌موو قوناغێكى ژیان)).
جۆن دیوى ده‌ڵێت : ((په‌روه‌رده پرۆسه‌یه‌كى به‌رده‌وامه بۆ سه‌ر له نۆێ بنیادنانى كارامه‌یى و تواناى كومه‌ڵگا)) .
دكتۆر به‌دران: له ساڵى (1996) ده‌ڵێت: ((په‌روه‌رده پرۆسه‌یه‌كه، تاك به‌م ڕێگایه فێرى ڕوشنبیرى ده‌بێت، هه‌م فێرى چه‌مك و رامان و به‌هاكانى ره‌وشتى ده‌رونیى و یاسایى كۆمه‌ڵگا ده‌بن)).
په‌روه‌رده‌ى هاوچه‌رخ:
كۆمه‌ڵگه نوێیه‌كانى مرۆڤایه‌تى زۆر به چالاكى بایه‌خ و به‌ها و نرخى په‌روه‌رده‌یان بۆ ده‌ركه‌وت, ئه‌مه‌ش واى كرد كه په‌روه‌رده بخرێته ڕیزى یه‌كه‌مى كاروبارى پێویستى ڕۆژانه‌ى ژییان و شارستانیه‌تى هاوچه‌رخه‌وه, له‌به‌ر ئه‌وه‌ى بودجه‌یه‌كى زۆرى بۆ ته‌رخان كرا, وزه و توانایه‌كى زۆرى بۆ ده‌سته به‌ر كرا, ده‌سه‌ڵاتێكى گه‌وره‌ى پێ به‌خشرا, گه‌لێك زاناو فه‌یله‌سوف و بیرمه‌ند بۆ ته‌رخانكرا, به‌مه‌ش په‌روه‌رده پێگه و جێگه و سه‌روه‌رییه‌كى ئه‌وتۆى پێ بڕا كه هه‌رگیز له چاخه كۆن و ناوه‌نده‌كاندا شوێنى وه‌هاى به خۆیه‌وه نه‌دیوه.
شۆڕشى پیشه‌سازى گۆڕى بۆ شۆڕشى زانیارى, له به‌رئه‌نجامى ئه‌مانه‌وه بو كه ئێستا زانا و خه‌مخۆرانى په‌روه‌رده له‌هه‌مو كه‌له‌به‌رێكى ئه‌م جیهانه و له سنورى وڵاتانى جیهانى ئه‌مڕۆدا به‌ر (جدى)خۆیان ته‌رخانكردوه بۆ كارى په‌روه‌رده و پرۆسه‌ى په‌روه‌رده‌ى و هزرى په‌روه‌رده‌ى, چونكه ده‌ركوت ئه‌م جۆره په‌روه‌رده‌یه له خزمه‌تى كۆمه‌ڵگه‌ى مۆدێرن و گه‌ل و میلله‌تى پێشكه‌وتو خوازدایه, هه‌ر له‌ڕێگه‌ى په‌روه‌رده‌وه ده‌توانرێت هه‌موو جۆره بیرۆكه و پرۆژه‌یه‌كى هزرى گۆڕنكارى كۆمه‌ڵیه‌تى و سیاسی و ڕۆشنبیرى بگاته ناخى میشك و گیان و ده‌رونى نه‌وه‌كان .
به‌ڵێ په‌روه‌رده‌ى كارا (داهێنان و فێركردن و گۆشكردن و ڕاهێنان و پێگه‌یاندن و به‌خێوكردن و چاودێرى و ئاڕسته‌كردن)ه ,كه‌واته كلیلى سه‌ره‌كییه و كۆدى كردنه‌وه‌ى ده‌رونى هه‌رتاكیك له كۆمه‌ڵگه‌دا,به‌هۆى په‌روه‌رده‌وه مرۆڤ خۆى ده‌ناسێو دواتر ژینگه و ده‌ورووبه‌رى.
په‌روه‌رده له‌م سه‌رده‌مه‌ى ئه‌مڕۆماندا به ڕاده‌یه‌ك فراوان بووه كه هه‌مو شتێكى گرتووه‌ته‌وه,
له هه‌ر سه‌رده‌مو چاخیكدا (په‌روه‌رده) سروشت و تایبه‌تمه‌ندى خۆى هه‌بووه, بێگومان په‌روه‌رده‌ى ئه‌م سه‌رده‌مه‌ش, وه‌ك (په‌روه‌رده‌ى هاوچه‌رخ) تایبه‌تمه‌ندێتى و نیشانه‌ى جیاكه‌ره‌وه‌ى خۆى هه‌یه .
تایبه‌تمه‌ندییه‌كانى په‌روه‌رده‌ى هاوچه‌رخ:
1.په‌روه‌رده واى لێهاتووه كه‌پێشكه‌وتوتره له (فێركردن) بایه‌خى زیاترى پێدراوه گه‌لان و وڵاتان گه‌شتونه‌ته ئه‌وڕاستییه‌ى كه‌پێویسته كار بكه‌ن بۆ خۆ گونجاندن له‌گه‌ڵ ژینگه‌ى ده‌وروبه‌ریان ئه‌م كاره‌شیان خستووه‌ته پێش كارى ده‌سته‌به‌ركردنى پیشه‌یه‌كى دیارى كراو واته خۆ گونجاندن له‌گه‌ڵ ژییاندا به پله‌و كارى یه‌كه‌م دێت دواتر هه‌ڵبژاردنى پیشه‌ی شییاودێت.
2.مناڵ یاخود (تاك)ى كۆمه‌ڵگه بۆته سه‌نته‌ر و ته‌وه‌رى سه‌ره‌كى په‌روه‌رده واته (تاك) گرنگه‌كه‌یه نه‌ك ماده‌یه‌كى چه‌ق به‌ستووى وشك و برنگ و بابه‌ت و وانه‌ى مرده‌ڵه به‌م كاره‌ش منداڵان خۆیان بونه‌ته خاوه‌نى ئازادییه‌كى ڕه‌ها له‌دانانى نه‌خشه و یاسا و پرۆگرامى خوێندن و وانه‌كانى خۆیان له‌پاڵ هه‌ندێ ئاڕاسته‌كردن و ڕێنماى شاره‌زایان و بوارى په‌روه‌رده و فێركردن كه ئه‌زمونێكى گه‌وره‌یان هه‌یه له‌بوارى په‌روه‌رده‌دا.
3.قوتابخانه‌كان وا دروستكراون كه گونجاوبن له‌گه‌ڵ سروشتى ژییانى قوتابیان و فێرخوازان هاوگه‌شبن له‌گه‌ڵ سروشت و ده‌وروبه‌ر ته‌نانه‌ت له ناو جه‌رگه‌ى باخ و باچه و بێستانه‌كاندا بیناى قوتابخانه له هه‌واى كراوه‌دا دروست ده‌كرێن.
4.په‌روه‌رده بایه‌خێكى زۆرى داوه به تاكه‌كه‌س وه‌ك (مرۆڤێك) هاوكات لایه‌نى كۆمه‌ڵایه‌تیش فه‌رامۆش نه‌كراوه، تاكو لایه‌نى گه‌شه‌ى په‌روه‌رده‌ى مرۆییانه‌ى به‌شێوه‌ى ئاساى و سروشتى خۆى بڕوا وێڕاى گونجاندنى تاك له‌گه‌ڵ ئه‌و كۆمه‌ڵى له ناویاندا ده‌ژی و ئه‌و كۆمه‌ڵگه‌ى تێیدا نیشته جێیه به‌مه‌ش په‌روه‌رده بو به په‌روه‌رده‌ى تاكه كه‌سى كۆمه‌ڵایه‌تیانه‌ى ڕۆشنبیرى.
5.په‌روه‌رده بو به هاوكارێكى باشى سایكۆلۆژى تاك و خزمه‌تى تایبه‌تى پێشكه‌ش به هه‌ر تاكێك بكات له عاقارى خۆیه‌وه هاوكات بو به یاریده‌رێكى چاك بۆ زانستى كۆمه‌ڵناسى تاكو مرۆڤ سروشتى كۆمه‌ڵایه‌تییانه‌ى كۆمه‌ڵگه‌یه‌ك وه‌ربگرێت كه تیایدا ده‌ژى.
6.په‌روه‌رده‌ى نوێ بوه په‌روه‌رده‌یه‌كى مه‌یدانیانه‌ى ژییانداریانه به‌جۆرێ كه پشت ببه‌ستێ به‌و هه‌ڵوێست و په‌ڕاوه ڕۆژانانه‌ى كه ئه‌نجام ده‌درێن و لایه‌نى پراكتیشى خسته به‌رده‌م ڕوبه‌ڕو بونه‌وه‌ى پڕ له گۆڕانكارییانه‌ى ژییان و داهێنان و دۆزینه‌وه نوێیه‌كان.
٧. په‌روه‌رده بوو به به‌شێكى گشتى بۆ گه‌وره‌و بچوك بۆ نێر و مێ به بێ جیاوازى.
8.په‌روه‌رده درێژ خایه‌نى و گشتى و فراوانى و سه‌رانسه‌ربونى پێ بڕا، ئیدى نه‌به‌سترایه‌وه به‌ته‌نها چوارچێوه‌و سنورى قوتابخانه‌یان ده‌زگایه‌كى په‌روه‌رده‌ییه و بگره ئه‌م باره خۆى كێشایه ناو ماڵه‌كانیشه‌وه تا ده‌گات به كارگه و فه‌رمانگه و شوێن و ئۆفیسى كاره‌كانیش.
9.په‌روه‌رده‌ى هاوچه‌رخ شێواز و ڕێگه و هۆكارى نوێی گرته به‌ر بۆ ئه‌مه‌ش پشتى به‌ست به ئامێر و كه‌ره‌سته و داهێنراوى ته‌كنه‌لۆژییانه‌ى نوێ تاكو به‌شێوه‌ى ته‌ریب په‌روه‌رده ڕه‌وتى خۆى بگرێته به‌ر كه هاو ئاڕسته‌بێت له‌گه‌ڵ پێشكه‌وتنى زانست و په‌ره‌سه‌ندنى مرڤایه‌تى.
جیاوازى پرۆگرامى په‌روه‌رده‌ى كۆن و په‌روه‌رده‌ى نوێ:
په‌روه‌رده‌ی كۆن:
یه‌كه‌م .سروشتی پرۆگرام
1.پرۆگرام جێگیره‌و ناكرێت هیچ گۆڕانكاریه‌كى تێدا بكرێت.
2. له‌سه‌ر چه‌ندێتى زانیارى خوێندكار وه‌ستاوه.
3. له‌بوارێكى ته‌سكى مه‌عریفه چه‌قى به‌ستووه.
4. به‌ته‌نها گرنگى به‌لایه‌نى عه‌قڵى خوێندكار ده‌دات.
5.خوێندكار له‌گه‌ڵ پرۆگرام ده‌گونجێنرێت
دووه‌م .بابه‌ته‌كانى خوێندن
1.نابێت هیچ گۆڕانكاری تیا بكرێت.
2.بابه‌ته‌كانى خوێندن له‌یه‌كتر جیان.
3.سه‌رچاوه‌ى سه‌ره‌كى پرۆگرام لێره‌دا په‌رتوكى ( كتێب)ى بڕیار لێدراوى خوێندنه.
سێیه‌م . ڕێگاكانى وانه وتنه‌وه
1.له‌سه‌ر گه‌یاندنى زانیارى ده‌وه‌ستێت.
2.گرنگى نادات به چالاكییه‌كان.
3.له‌سه‌ر یه‌ك جۆر ڕیگاى فێركارى به‌رده‌وام ده‌بێت.
4.ئامڕزه‌كانى فیركارى وه‌لاوه ده‌نێت.
چواره‌م.خوێندكار
1.پاسیڤه و به‌ژدارى پێناكرێت.
2.له‌سه‌ر بنه‌ماى ده‌رچون تاقیكردنه‌وه‌ى بابه‌ته‌كان بڕیارى له‌سه‌ر ده‌درێت.
پێنجه‌م: مامۆستا
1.په‌یوه‌ندییه‌كانى له‌گه‌ڵ خوێندكار له‌سه‌ر بنه‌ماى هێز و ده‌سه‌ڵاته.
2. جیاوازى تاكایه‌تى نێوان خوێندكار له‌به‌رچاو ناگیرێت.
3.خوێندكار بۆ له‌به‌ركردن هان ده‌دات.
4.ڕۆڵى مامۆستا جێگیره.
5.به سزادان و كه‌وتنیان هه‌ڕه‌شه‌یان لێ ده‌كات.
پەروەردەی نوێ:
یه‌كه‌م .سروشتی پرۆگرام
1.ده‌توانرێت گۆڕانكارى تێدا بكرێت.
2. له‌سه‌ر چۆنییه‌تى زانیارى خوێندكار ڕاده‌وه‌ستێت.
3 گرنگى به بیركردنه‌وه‌ى خوێندكار و لێهاتوییه‌كانى ده‌دات.
4. گرنگى به گه‌شه‌كردنى سه‌رجه‌م لایه‌نه‌كانى خوێندكار ده‌دات.
5. پرۆگرام له‌گه‌ڵ خوێندكار ده‌گونجێنرێت.
دووه‌م .بابه‌ته‌كانى خوێندن:
1.به‌پێى بارو دۆخى خوێندكار و پێداویستییه‌كانى گۆڕانى به‌سه‌ردا دێت.
2.بابه‌ته‌كانى خوێندن هاوپه‌یوه‌ند و ته‌واو كه‌رى یه‌كترن.
3.سه‌رچاوه‌كان جۆراوجۆرن.
سێیه‌م . ڕێگاكانى وانه وتنه‌وه:
1.له‌سه‌ر بنه‌ماى به‌رده‌ستكردنى مه‌رج و بارودۆخى گونجاو بۆ فێربون ده‌وه‌ستێت.
2. گرنگى به هه‌موو جۆره چالاكییه‌ك ده‌دات.
3. ڕێگاى فێركارى جۆراوجۆرى هه‌یه.
4. ئامڕازى فێركارى هه‌مه‌جۆر به‌كار دێنێت.
چواره‌م.خوێندكار
1.پۆزه‌تیڤه و به‌ژدارى پێ ده‌كرێت.
2.له‌سه‌ر بنه‌ماى چه‌ندێتى گه‌یشتن به ئامانجه‌كان بڕیارى له‌سه‌ر ده‌درێت.
پێنجه‌م: مامۆستا
1.په‌یوه‌ندى له‌سه‌ر بنه‌ماى كرانه‌وه و ڕێز و خۆشه‌ویستى بنیاد نراوه.
2. جیاوازى تاكایه‌تى له‌به‌رچاو ده‌گیرێت.
3.خوێندكار بۆ هاریكارى چالاكى نێوانیان هان ده‌دات.
4.ڕۆڵى مامۆستا ده‌گۆڕێت و گۆڕاوه.
5.ڕێنماى و ئاڕاسته‌ى خوێندكاران ده‌كات.
خه‌سڵه‌ت و تایبه‌تمه‌ندییه‌كانى مامۆستا:
1.دروستى له‌ڕوى جه‌سته‌ى و هزرى باگراوه‌نده‌وه.
2
.ده‌بێت مامۆستا ڕێك پۆشبێت.
3.تواناى به‌سه‌ر بابه‌ته‌كه‌دا هه‌بێت.
4.چالاك و گرجوگۆڵبێت.
5.بایه‌خ بدات به‌لایه‌نى په‌روه‌رده‌ى و ده‌رونى.
6.بایه‌خ بدات به هونه‌ر و لێهاتوى وانه وتنه‌وه.
7.بره‌و پێدان و نوێكردنه‌وه‌ى زانیارییه‌كان.
8.خاوه‌ن بڕیار و ژیر بێت و هاوسه‌نگى هه‌ڵچونه‌كانى بكات.
9.خۆڕاگر و نه‌رمونیان و به‌سۆز بێت.
10.دڵسۆز و به وه‌فابێت له ئه‌ركه‌كه‌یدا.
11.هاوكار بێت له‌گه‌ڵ هاوڕێ و خوێندكاره‌كانى.
12.ڕێز له یاسا و ڕێساكان بگرێت.
جیاوازى مامۆستا له پەروه‌رده‌ى كۆن و نوێدا
مامۆستاى كلاسیك:
1.په‌یوه‌ندییه‌كانى له‌گه‌ڵ خوێندكار له‌سه‌ر بنه‌ماى هێز و ده‌سه‌ڵاته.
2. جیاوازى تاكایه‌تى نێوان خوێندكار له‌به‌رچاو ناگیرێت.
3.خوێندكار بۆ له‌به‌ركردن هان ده‌دات.
4.ڕۆڵى مامۆستا جێگیره.
5.به سزادان و كه‌وتنیان هه‌ڕه‌شه‌یان لێ ده‌كات.
1.په‌یوه‌ندى له‌سه‌ر بنه‌ماى كرانه‌وه‌و ڕێز و خۆشه‌ویستى بنیاد نراوه.
2. جیاوازى تاكایه‌تى له‌به‌رچاو ده‌گیرێت.
3.خوێندكار بۆ هاریكارى چالاكى نێوانیان هان ده‌دات.
4.ڕۆڵى مامۆستا ده‌گۆڕێت و گۆڕاوه.
5.ڕێنماى و ئاڕاسته‌ى خوێندكاران ده‌كات.
مامۆستاى هاچه‌رخ:
مامۆستا ده‌بێت چۆن بێت له په‌روه‌رده‌ى هاوچرخ ,یان مامۆستاى باش كێیه ؟
1.تواناى په‌روه‌رده‌كردنى هه‌بێت و بتوانێت خوێندكاره‌كانى به‌باشى په‌روه‌رده بكات.
2.شاره‌زاى له‌و بابه‌ته هه‌بێت كه ده‌ی ڵێته‌وه، واته هه‌ر ته‌نها ئه‌وه ى له پرۆگرام هه‌یه نه‌یزانێت به‌ڵكو زانیارى زیاترى هه‌بێت.
3.تواناى هاندانى هه‌بێت.
4.تواناى گه‌یاندنى هه‌بێت.
5.متمانه‌ى به خۆى هه‌بێت و به‌باشى وانه‌كه بڵێته‌وه و وانه‌كه بگه‌یه‌نێت.
6.حه‌زى بۆ وانه‌كه‌ى خۆى هه‌بێت و به چێژه‌وه وانه‌كه بڵته‌وه، تاوه‌كو خوێندكاره‌كانیشى به چێژه‌وه بابه‌ته‌كه وه‌ربگرن.
7.ڕه‌چاوى جیاوازى تاكایه‌تى بكات.
8.تواناى هه‌ڵسه‌نگاندنى خوێندكاره‌كانى هه‌بێت.
9.پێویویسته مامۆستا كه‌سێكى كۆمه‌ڵایه‌تى بێت.
10.گرنگى بدات به خاڵه به‌هێزه‌كانى خوێندكاران نه‌ك خاڵه لاوازه‌كانیان.
ئه‌نجام
1.له‌م ڕاپۆرته‌دا بۆمان ده‌رده‌كه‌وێت كه په‌روه‌رده‌ى هاوچه‌رخ گرنگى و بایه‌خى تایبه‌تى خۆى هه‌یه له پرۆسه‌ى په‌روه‌رده و فێركردندا.
2.ئه‌وه‌مان بۆ ده‌ركه‌وت كه ده‌بێت مامۆستا شاره‌زایى په‌یدا بكات له مه‌ڕ شێوازه جۆر به جۆره‌كانى وانه وتنه‌وه و ئامڕازه‌كانى گه‌یاندن به هه‌مو جۆره‌كانییه‌وه.
3.ئه‌وه‌مان بۆ ڕون بوه‌ته‌وه كه فێرخواز گرنگییه‌كى زۆرى هه‌یه له په‌روه‌رده‌ى هاوچه‌رخدا هاوكات ئه‌م گرنگییه به‌دى ناكه‌ین له په‌روه‌رده‌ى كلاسیكدا.
4.له په‌روه‌رده‌ى هاوچه‌رخدا گرنگییه‌كى زۆر ده‌درێت به لایه‌نى (ده‌رونى, مه‌عریفى ,جه‌سته‌ى ,كۆمه‌ڵایتى فێرخواز)، كه ئه‌م گرنگیدانه له‌به‌ر ڕۆشناى شاره‌زابوونى په‌روه‌رده‌ى هاوچه‌رخ و تایبه‌تمه‌ندییه‌كانیه‌تى.
5.جییاوازى نێوان (په‌روه‌رده‌ى هاوچه‌رخ و په‌روه‌رده‌ى نوێ)مان خسته ڕو، كه ئه‌م جییاوازییه لایه‌نه خراپه‌كانى په‌روه‌رده‌ى كلاسیك ده‌ستنیشان ده‌كات و له‌ڕێگه‌ى په‌روه‌رده‌ى هاوچه‌رخه‌وه چاره‌سه‌رى گیروگرفته په‌روه‌رده‌ییه‌كان ده‌كات
سه‌رچاوه‌كان
فه‌لسه‌فه‌ى په‌روه‌رده,عه‌زیز ئالانى,چاپى دووه‌م 2015
په‌روه‌رده‌كردنى منداڵه‌كانمان له چوارچێوه‌ى خێزان و كۆمه‌ڵگه و قوتابخانه‌دا,
عزیز ئالانى.چاپى سێهه‌م ,2015
په‌روه‌رده‌ى تایبه‌ت پرۆگرام و ڕاهێنان,پ.د.كریم شه‌یف قه‌ره‌چه‌تانى
چاپخانه‌ى پیره‌مێرد
ده‌روازه‌ى په‌روه‌رده‌ى تایبه‌ت,پ.د.كریم شه‌ریف قه‌ره‌چه‌نانى
چاپى یه‌كه‌م 2015 , چاپخانه‌ى پیره‌مێرد
5.وانه‌كانى م.ى.ڕێگر
6. http:www.penusakan.com
نووسراوه له‌لایه‌ن
Parwarday Maxmur
Reviewed by Unknown
on
8:49:00 ص
Rating:
مدون من بلد المليون و نصف شهيد احب مطالعة جديد العلوم و التقنيات مؤسس لمدونة علوم و تقنيات
ليست هناك تعليقات: